Revista e shoqatës amerikane të neurokirurgjisë i ka kushtuar një hapësirë të veçantë historisë së neurokirurgjisë shqiptare.
Në artikullin kushtuar neurokirurgjisë shqiptare bëhet një historik i shkurtër i këtij shërbimi që nga themelimi i tij.
Nga ana e saj, Ministrja e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, Ogerta Manastirliu, përmes një postimi në rrjetin social “Facebook” ka falënderuar themeluesit e neurokirurgjisë për punën dhe përkushtimin dhe profesor Mentor Petrelën dhe ekipin e neurokirurgëve të QSUT-së.
Artikulli i plotë:
Ndërhyrja e parë neurokirurgjikale në epokën moderne në Shqipëri është kryer në spitalin Mbreti Zog i Pare në Tiranë. Ato u kryen përgjatë një periudhe 6-vjeçare nga Walter Lehman, një kirurg i përgjithshëm ne spitalin Charité Berlin, i cili u arratis nga sundimi nazist në 1932.
Qendra e parë në vend e specializuar në neurokirurgji u hap ne 1964 dhe kishte vetëm 20 shtretër. Ajo ishte e pajisur me teknologji për të kryer angiografi, pneumoencefalografi, myelografi dhe procedurat EEG, Xhelal Kurti, Doktor i Mjekësisë, i cili studio neurokirurgji për tre vjet në Hradec Králové në Republikën Çeke, ishte drejtori i parë i klinikës, ndërsa Arian Xhumari, MD, arsimuar në Francë, e zëvendësoi atë më vonë.
Në një vend të vogël si Shqipëria, ngarkesa e punës u rrit në mënyrë progresive me traumat, tumorët e shtyllës kurrizore dhe rastet e anomalive kongjenitale. Një dekadë më vonë, mikrokirurgjia nisi të përdorej ne trajtimin e zgjerimit te arterieve. Në vijim u kryen operacionet e bazës kafkore dhe nervave periferike.
Stafi i Spitalit “Mbreti Zog I” ne 1935
Neurokirurgët e parë ishin neurologë që ishin kthyer në kirurge. Ata kishin njohuri të mira në shkencën bazë, diagnostikimin, neurologjinë, neuropatologjinë dhe neuroradiologjinë; aftësi që u konsideruan si baza e profesionit “Më jepni një banor trevjeçar në neurologji dhe në gjashtë muaj, do t’ju jap një neurokirurg të aftë”, ishte aforizmi.
Një tjetër aforizëm që përdorej për të përshkruar një grup tjetër ishte: “Më trego se ku ndodhet tumori dhe do të të mësoj se si ta heqësh atë.” Ky grup tjetër përbëhej nga kirurgë dhe qëllimi i tyre ishte i dyfishtë, zgjerimi i njohurive, arsimimit dhe përvojës në neurokirurgji. Dy hibridet, neurologu dhe kirurgu u kthyen në neurokirurg dhe ishin të rëndësishme për zhvillimin e neurokirurgjisë në Shqipëri, e cila tani kryen më shumë se 300 ndërhyrje neurokirurgjike me zgjedhje në vit, ndërsa menaxhon pacientët në diagnostifikim, vlerësime anestetike dhe neuroradiologji, si dhe në ICU.
Përfundimisht, klinika e parë e lidhur me Fakultetin e Mjekësisë në vitin 1968 dhe edukimi neurokirurgjik u përfshi në kurrikulë gjatë vitit të tretë të shkollës se mjekësisë si pjesë e studimit të neurologjisë. Pas rënies së komunizmit, sistemi shëndetësor ndryshoi dhe u përmirësua ndjeshëm. Një kurrikul e re për neurokirurgji u prezantua më pas si një program edukimi 5-vjeçar.
Hapja e një departamenti të ri të neurokirurgjisë në Spitalin Ushtarak të Tiranës u konsiderua si një moment tjetër i rëndësishëm në neurokirurgjinë shqiptare. U drejtua nga Agim Kolasi, Doktor i Mjekësisë, i cili u specializua në Kinë gjatë periudhës se Mao-s, ndërsa me vonë u zëvëndësua nga Fatos Olldashi, Doktor i Mjekësisë, një përfaqësues i gjeneratës së parë të neurokirurgëve, arsimuar në vend dhe në Shtetet e Bashkuara.
Neurotrauma dhe shtylla kurrizore kanë ngarkesën kryesore në këtë departament. Ata menaxhojnë rastet e tyre në koordinim me departamentin e neurokirurgjisë në Qendrën Spitalore Universitare Nënë Tereza, bazuar në zonat e mbulimit. Për një popullsi prej rreth 3 milionë banorësh, ka 70 shtretër për neurokirurgjinë në spitale publike dhe private, me shtatë konsulentë të trajnuar në Bashkimin Evropian, SHBA, Japoni dhe Mbretërinë e Bashkuar që shoqërojnë 12 neurokirurgë të cilët punojnë sipas standardeve të Bashkimit Evropian.
Të gjithë këta individë mbulojnë gamën e plotë të specialiteteve neurokirurgjike nga mikrokirurgjia e hershme në atë endovaskulare, endoskopike, radiokirurgjike, stimulimin e thellë dhe funksional të trurit (DBS), nervat periferike, epilepsi, vaskulare, shtyllën kurrizore dhe zgjimin-kraniotomi.
Këta neurokirurgë gjithashtu duhet të vlerësohen për iniciativën e tyre për të integruar specialistë të tjerë, si radiologë, neurologë, neurofiziologë, fizikantë, onkologë dhe neuropatologë, në departamentet e tyre neurokirurgjike. Në atë kohë, zhvillimi i departamentit të neurokirurgjisë si një ndërtesë e veçantë me të gjitha pajisjet, MRI, CT, DSA, radioterapia LINAC, radiokirurgjia, laboratori i mikrokirurgjisë dhe një departament me vete me 16 shtretër për hemoragjinë cerebrale, u pa me sy kritik , por ne realitet, ekzistenca e tij e transformoi trajtimin e pacientëve dhe u bë referencë jashtë vendit./m.m/
