Battani, zbuluesi dhe përdoruesi i parë i formulave trigonometrike në Astronomi

Battani ka lindur në qytetin e Battan në Harran (859-929). Emri i tij i vërtetë është Muhammed ibn Kabir ibn Sinan el-Rakki al-Harrani. Është i famshëm me emrin Abu Abdullah dhe Battani. Konsiderohet si një nga 20 astronomët më të famshëm të botës.

Battani bazohet në faktin se: “Njeriu mund të mësojë ekzistencën, unitetin, fuqinë dhe përsosjen e veprave të Tij (Allahut), veçanërisht astronominë, me anë të shkencave. Për shembull,  yjet, bota në të cilën jetojmë dhe lëvizjet e Tokës janë manifestime të qarta të ekzistencës dhe unitetit të Allahut”.

Battani bëri një vëzgues hapsinor(teleskop) në qytetin Rakka në brigjet e Eufratit(160 km në lindje të Aleppo-s). Ai zbuloi lëvizjen e Diellit që është më larg nga Toka dhe zbuloi vlerat e orbitës së Diellit sipas asaj të Tokës dhe ndryshimin e boshtit të Tokës. Duke llogaritur pjerrësinë ekliptike të Tokës, të cilën e gjeti si 23 ° 35” , Koperniku, pesë shekuj pas tij, tha se ishte 23 °. Pra ai mundi të gjente vlerën e njohur të këndit me një ndryshim prej rreth gjysmë minutë.

Duke vëzhguar hapsirën qiellore, ai ishte në gjendje të klasifikonte saktësisht 489 yje. Si rezultat i këtyre vrojtimeve jashtëzakonisht të ndjeshme, Battani llogariti vitin Diellor për herë të parë, 365 ditë, 5 orë, 46 minuta, 32 sekonda shumë afër vlerës reale. Kjo vlerë llogaritet sot si, 365 ditë, 5 orë, 48 minuta dhe 46 sekonda për shkak të teleskopëve shumë të zhvilluar dhe llogaritjeve shkencore në epokën tonë

Ai ka bërë përpjekje gjithashtu për të llogaritur drejtimin e kibles, që është me rëndësi të madhe për myslimanët në zona të ndryshme gjeografike. Drejtimi i kibles ishte përcaktuar nga vendndodhja, gjatësia dhe gjerësia gjeografike e Mekës dhe nga dallimi midis këtyre u përcaktua dhe u gjet drejtimi i kibles.

Battani, i cili ndër të tjera konsiderohet të jetë një shpikës i vërtetë i trigonometrisë, ka përdorur matematikën dhe trigonometrinë gjatë studimeve të tij astronomike (konsideruar “i pari” në këtë aspekt). Ai përdori trigonometrinë shumë mirë, sidomos kur përgatiste vizoren astronomike.

Disa nga zbulimet dhe arritjet e Battanit janë si më poshtë:

– Ajo krijoi konceptin e cotangent për herë të parë dhe formoi një pamje të diplomuar.

-Ai ka zhvilluar një metodë shumë të fuqishme për llogaritjen e eklipsit të Hënës.

-Duke studiuar trekëndëshat kënddrejtë, ai bëri përkufizimet e sinusit, kosinusit, tangentit, cotangent, sekant dhe kosecant si  koncepte themelore në gjeometri dhe i përdori ato për herë të parë.

– Ai ishte dijetari i parë që ka përgatitur vizoren e vërtetë astronomike.

– Ai llogariti e vlerat trigonometrike nga zero në 90 gradë.

– Zbatoi metodat e zgjidhjes së algjebrës në ekuacionet trigonometrike.

 

Carra de Vaux ka studiuar dhe folur shumë për Battanin dhe zbulimet e tij. “Merita e al-Battani”, -thekson De Vaux, “është të kryesojë përdorimin e trigonometrisë në vezhgimet dhe zbulimet e tij”. De Vaux thotë se Battani kishte mundur të linte një ndikim të madh në shumë shkencëtarë të mëvonshëm. Kështu, shkencëtarët hebrenj si: Ibn Ezra, Maimonides, Levi Ben Gerson dhe të tjerë, të cilët përmes shekujve shpërndanë mësimin Islam në të gjitha rajonet e Evropës, i bënë llogaritë e Battanit, themelet e arritjeve të tyre. Të gjitha teknikat e matematikës dhe trigonometrisë të përmendura më lart janë përdorur në Evropën Perëndimore nga shekulli i 15-të deri në shekullin e 17-të, nga studiues të tillë si Koperniku, Kepler, Tycho Brahe dhe Galileu.

 

Pin It